متن سخنرانی حاج مهدی توکلی (ایام شهادت حضرت زهرا)
یکی از مسائلی که اسلام آن را مذموم شمرده است این است که انسان خطا کار را سرزنش کنیم. اگر کسی گنهکاری را به خاطر گناهش سرزنش کند، نمی میرد مگر این که آن بلا بر سر خودش هم بیاید. برای مثال زنا کار را برای شفا باید حد زد، اما سرزنش نباید بشود. از نظر اسلام گناهکار مریض است و به مریض باید ترحم کرد. در مورد انسانی که وسواس دارد هم همینطور است که توصیه می شود کسی که وسواس دارد را مورد تمسخر قرار ندهید. او هم بیمار است و باید معالجه شود. بعضی ها با مسخره کردن می خواهند سرپوشی بر عیب خودش بگذارد.
قرآن می فرماید: “اَلمُومن مِرآتُ المومن” مومن باید مانند آینه باشد؛ عیب را می گوید اما سرزنش نمی کند و عیب را روبه رو می گوید، پشت سر نمی گوید. رسول خدا صلوات الله علیه می فرمایند: بندگان خدا با یکدیگر برادر باشید، عیب جو نباشید و تملق هم نگویید. پیامبر صلوات الله علیه در حدیثی می فرمایند: خاک بپاشید در صورت متملقین. در صحبت ها باید احترام گذاشت اما تملق و چاپلوسی نباید کرد. برای مثال در زمان رضا شاه عادت به چاپلوسی و تملق از طرف زیردستان برای پادشاه وجود داشت و از طرفی قبل از اسلام در عربستان، تملق رسم نبود تا جایی که حتی احترام گذاشتن در خطاب را هم نمی دانستند و مردم را با نام کوچک صدا می کردند. حتی پیامبر صلوات الله علیه را هم با نام کوچک خطاب می کردند که خداوند در قرآن فرمود: او را به نام رسول الله صدا بزنید. پس باید دقت کنیم که بین چاپلوسی و احترام تفاوت است. عیب جویی و تملق گویی، هر دو مناسب نیست.
طعنه زدن هم مذمت شده است. اگر کسی را طعنه بزنیم و عیب جوی او باشیم، لج می کند و رفتار او بدتر هم می شود. برای مثال می گوید من همین گونه هستم که شما می گویید! آن وقت دیگر سعی نمی کند که رفتارش را درست کند و در عیب خود می ماند. از حضرت علی علیه السلام نقل می شود: کسی را که سرزنش و ملامت کنند، آتش لجاجت را در او شعله ور می کنند. سرزنش کردن کینه را به ارث می گذارد و آدم را به دشمنی می کشاند.
کسی که زیاد دیگران را سرزنش می کند، بد بینی و شک در دیگران ایجاد می کند. مثلا در روابط زن و شوهر، زن می گوید آیا واقعا من را دوست دارد؟ اگر دوست دارد پس چرا آنقدر سرزنش می کند.
یکی از مسائلی که بنیان خانواده را تقویت می کند این است که زن و مرد همدیگر را سرزنش نکنند خصوصا در جمع و باید انتقاد پذیر هم باشند.
امام صادق علیه‌السلام می فرمایند: بهترین دوستان من کسانی هستند که عیوب من را به خودم بگوید. عیب را باید گفت به قصد این که عیب را برطرف نماید، نه این که به قصد زمین زدن کسی باشد. تملق گویی زیاد باعث شد محمد رضا پهلوی بد بشود و تملق گویی زیاد باعث شد فرعون آن گونه بشود.
نکته دیگر این که اگر کسی از همسرش عذر خواهی کرد باید پذیرفته بشود. عذر را بپذیرید حتی اگر با بهانه باشد و درست نباشد.